Familiebedrijven staan erom bekend geen grote financiële risico’s te willen lopen. Hun doorgaans behoudende huishoudboekje maakt dat ze relatief ongevoelig zijn voor recessies. Maar volgens BCG-consultant Martin Reeves is (financieel) bedachtzaam handelen slechts één van de zes principes die ondernemingen moeten toepassen, willen ze blijvend bestaansrecht hebben.
De gemiddelde levensduur van een Amerikaanse onderneming is minder dan 30 jaar. En de kans dat een gemiddeld bedrijf over vijf jaar niet meer bestaat, is 35%. Kortom: het is bepaald niet vanzelfsprekend dat bedrijven altijd blijven bestaan, zegt Martin Reeves in zijn TEDx presentatie ‘How to build a business that lasts 100 years’. In deze presentatie analyseert Reeves welke succesfactoren ervoor zorgen dat sommige bedrijven zich moeiteloos decennialang handhaven, ook onder moeilijke economische omstandigheden, en andere bedrijven roemloos ten onder gaan. Reeves doet dit door een parallel te trekken met het menselijk immuunsysteem, dat een zestal kenmerken verenigt.
1. Redundantie
Het eerste kenmerk van het immuunsysteem: is redundantie (‘overtolligheid’). Het menselijk immuunsysteem beschikt immers over een overvloed aan witte bloedlichaampjes en andere cellen. Het heeft een over-gedimensioneerde ‘buffer’, dat wil zeggen dat er geen enkel risico bestaat dat het immuumsyteem wordt aangetast en de ‘buffer’ pas wordt ingezet op het moment dat er iets mis gaat.
2. Diversiteit
Het tweede kenmerk is diversiteit. Want het immuunsysteem beschikt niet alleen over bloedlichaampjes, maar kent ook een grote diversiteit aan verschillende soorten entiteiten (B-cellen, T-cellen, antilichamen) die elk een typische ‘aanpak hebben’. Tezamen kunnen die volgens Reeves ‘met vrijwel alles dealen wat de evolutie heeft kunnen bedenken’.
3. Modulariteit
Het derde kenmerk is modulariteit. Het immuunsysteem is namelijk niet één systeem, maar is opgebouwd uit verschillende deelsystemen – van de huid tot het zogeheten adaptieve immuunsysteem. Als één deelsysteem faalt, kan een ander het overnemen. Samen bieden ze bijna waterdichte bescherming tegen invloeden van buiten.
4. Aanpassingsvermogen
Het vierde kenmerk is aanpassingsvermogen. Het menselijk immuunsysteem is adaptief: het past zich voortdurend aan en kan gericht antistoffen ontwikkelen - zelfs tegen indringers die het nog nooit is tegengekomen.
5. Omzichtigheid
Tegelijkertijd handelt het immuunsysteem zeer omzichtig: het reageert op elke bedreiging in gepaste mate, hoe klein of groot ook. Daarbij onthoudt het systeem elke eerdere bedreiging, voor het geval die ooit weer terug mocht keren.
6. Integratie
Tot slot is het immuunsysteem geïntegreerd. Het staat niet op zich, maar is ingebed in het groter geheel van het lichaam en werkt daarmee samen in volledige harmonie.
De optelsom van deze zes kenmerken zorgt ervoor dat het menselijk immuunsysteem enorm succesvol is, als je kijkt naar het aantal aanvallen dat het dag in, dat uit te verwerken krijgt. Maar als je er vanuit bedrijfseconomisch perspectief naar kijkt, is het tegelijkertijd uiterst inefficiënt, want delen zijn dubbel of driedubbel uitgevoerd en er is meer ‘voorraad’ antilichamen dan strikt genomen nodig. Daarnaast is het systeem zeer complex en functioneert het deels ‘a l’improviste’ (en is het dus onvoorspelbaar). Tegelijkertijd geldt dat als het immuunsysteem ‘efficiënter en eenvoudiger’ zou zijn, veel mensen de volgende griepepidemie niet zouden overleven.
Productiecapaciteit herschikken
Reeves is oorspronkelijk opgeleid als bioloog en mag graag parallellen trekken tussen de natuur en het bedrijfsleven. Zo ook hier: want volgens de Amerikaan hebben de zes kenmerken van het immuunsysteem ook waarde voor bedrijven. Hij licht dat toe aan de hand van een aantal bekende voorbeelden. Zo overleefde het oudste tempelbouwbedrijf van Japan meer dan veertig generaties, totdat het management besloot tijdens een vastgoedbubbel geld te lenen en dit te investeren in gebouwen. Toen de zeepbel knapte ging het bedrijf ging ten onder. Volgens Reeves het directe gevolg van het niet toepassen van het principe van omzichtigheid.
Ook de roemruchte ondergang van Kodak was het gevolg van het niet toepassen van twee principes: dat van diversiteit en dat van adaptie. Omgekeerd wist concurrent Fujifilm wel te overleven door haar kennis van chemie, materiaalkunde en optica in te zetten bij het diversifiëren op diverse terreinen. Niet al die nieuwe spin-offs werden een succes, maar samen boden ze voldoende fundament om het bedrijf te laten overleven, aldus Reeves.
Toen een felle brand de fabriek van een grote en cruciale toeleverancier van Toyota compleet verwoestte, viel aanvankelijk de autoproductie stil. Vijf dagen later liepen de lopende banden weer: Toyota managede haar leveranciersnetwerk namelijk op een geïntegreerde manier, waardoor de onderneming heel soepel de productiecapaciteit kon herschikken. De principes van modulariteit, integratie en van redundantie zorgen ervoor dat de ramp geen moment echt bedreigend werd voor de autobouwer.
Biologisch denken
Aan het eind van zijn presentatie stelt Reeves de vraag die veel van zijn toehoorders zichzelf ook al gesteld hadden: als deze principes zo krachtig zijn, waarom zijn dan geen gemeengoed? Volgens Reeves komt dat omdat je er ‘anders’ voor moet leren denken. Waar in het bedrijfsleven doorgaans de ‘mechanische’ manier van denken dominant is (een doel stellen, analyseren, iets ontwikkelen volgens plan, met nadruk op efficiency en kortetermijnresultaten) vraagt toepassing van de zes principes een vorm van ‘biologisch denken’. Reeves: “Je moet de complexiteit niet willen controleren, maar al doende vormgeven. Het is het verschil tussen een bal gooien naar een boom en een vogel loslaten. De bal gaat in een rechte lijn naar de boom, de vogel zal dat zeker niet doen. Maar uiteindelijk zit hij wel op een tak.”
Volgens Reeves denkt en handelt elk MKB-bedrijf van nature ‘biologisch’ omdat het geen middelen heeft om de omstandigheden te beïnvloeden. Als het zich niet aanpast, overleeft het niet. Maar hoewel elk groot bedrijf ooit als klein bedrijf is begonnen, lijkt ergens gaande de rit het vermogen biologisch te denken verloren te zijn. Veel bedrijven moeten dit weer opnieuw leren om in huidige omgeving succesvol te zijn en te overleven. De centrale strategievraag in de boardroom moet dus niet alleen zijn: wat moeten we doen om beter te kunnen concurreren? Maar ook: wat moeten we doen om dat lang te kunnen volhouden?
Bekijk de TEDx talk van Martin Reeves
Het kenmerk ‘diversiteit’ is ook belangrijk als het gaat om de Raad van Toezicht. Lees meer daarover in ons interview met de stichting Blikverruimers ‘De Raad van Toezicht heeft baat bij meer diversiteit’.
