De afgelopen decennia werd krachtig leiderschap vooral geassocieerd met het hebben van een sterke strategische visie, in combinatie met het vermogen om een (grote) organisatie tactisch en operationeel aan die visie te committeren. Maar dat beeld lijkt te kantelen, zo blijkt uit een aantal recente publicaties over leiderschap. De leider van de toekomst is bovenal creatief, adaptief, emotioneel hoog intelligent én heeft affiniteit met technologie.
De snelle digitalisering van het bedrijfsleven en de toenemende dominantie van kunstmatige intelligentie, robotica en automatisering hebben niet alleen grote impact op de manier waarop bedrijven opereren, maar ook op hoe ze geleid worden. Dat is althans de stellige overtuiging van Jeff Wong, Global Chief Innovation Officer bij EY. Waar bedrijven leiders voorheen vooral selecteerden op basis van relevante managementervaring in het verleden, kijken ze nu steeds meer vooruit en zoeken ze naar leiders die in staat zijn het bedrijf door een snel veranderende bedrijfsomgeving te navigeren.
Volgens Wong leidt dat tot een nieuw leiderschapsprofiel dat niet zozeer gekenmerkt wordt door het vermogen aandeelhouderswaarde te creëren (al blijft winst maken natuurlijk wel belangrijk), maar door een vijftal alternatieve kwaliteiten.
Verandermanager
Om te beginnen is dat de kwaliteit om nieuwe oplossingen te bedenken. Wong: “Waar leiders in het verleden vaak werden belast met het uitvoeren van vooraf bepaalde strategieën, het verhogen van de efficiëntie en het verbeteren van bestaande processen, is één van de meest waardevolle troeven van toekomstige leiders hun bereidheid en vermogen om iets geheel nieuws te creëren.” Volgens de CIO hebben veel opkomende technologieën een disruptief karakter dat maakt dat industrieën, processen en bedrijfsmodellen opnieuw worden gedefinieerd. De meest waardevolle leiders van morgen zijn degenen die de impact van die veranderingen mede kunnen vormgeven, in plaats van er enkel op te reageren. “Er is behoefte aan leiders die andere wegen durven in te slaan en die in staat zijn hun eigen bedrijf opnieuw uit te vinden voor de toekomst”, aldus Wong.
Adaptive Leadership
Een tweede kwaliteit die toekomstige leiders moeten hebben, is dat ze zich in zekere mate comfortabel voelen met onzekerheid. Deze kwaliteit wordt ook wel aangeduid als Adaptive Leadership en houdt in dat je als leider in staat bent te accepteren dat het steeds lastiger wordt om ontwikkelingen in spreadsheets vast te leggen, te duiden en te voorspellen. Volgens Wong beschikken veel bedrijven over ‘legacy’-systemen die in het verleden enorm veel waarde hebben gehad, maar die onvoldoende wendbaar zijn om het huidige tempo van verandering bij te benen. Kort gezegd: méér van hetzelfde is verleden tijd, en een goede leider kan omgaan met een veelheid aan gelijktijdige ontwikkelingen, ook al leidt dat tijdelijk tot onzekerheid en kwetsbaarheid. Binnen de Amerikaanse informatiegigant Google wordt deze kwaliteit ook wel aangeduid als de ‘groei-mindset’: de durf om ook in onzekere omstandigheden te experimenteren, te leren en eventueel van koers te wijzigen.
Managen van (informatie)technologie
Een derde kwaliteit waar de leider van morgen over moet beschikken is een meer dan gemiddelde affiniteit met en kennis van (informatie)technologie en het toekomstig potentieel ervan. Guo Xiao, CEO van de internationale technologieconsultant ThoughtWorks, ziet dat bedrijven in vrijwel alle sectoren technologiedeskundigen in hun adviesraden benoemen, maar vaak ook aparte C-level posities creëren voor ICT-ers. “Moderne leiders begrijpen dat de traditionele ondersteunende rol van ICT is veranderd”, zegt hij. “Van iets dat bedrijven efficiënter maakte, is het steeds meer iets geworden dat bedrijven definieert. Ze snappen dat technologie de kernfuncties van het bedrijf moet aansturen om concurrerend te blijven.”
Emotionele intelligentie
In de toekomst zal er hoe dan ook sprake zijn van méér artificiële intelligentie op de werkplek. Maar juist daarom zullen vooral leiders die emotioneel intelligent zijn het verschil maken. Dat denkt althans Paul Daugherty, Chief Technology and Innovation Officer van Accenture. “Het klassieke leiderschapsconcept is gebaseerd op hiërarchie en op controle over ondergeschikten. Maar technologie maakt dat werkprocessen meer en meer organisch evolueren en dat organisaties platter en minder hiërarchisch worden”, aldus Daugherty. “Dat vraagt om leiderschap dat is gebaseerd op emotionele intelligentie: het begrijpen van mensen in plaats van het controleren van mensen.” Ook Google noemt emotionele intelligentie nadrukkelijk als een van de zes cruciale eigenschappen van de hedendaagse leidinggevenden. Het bedrijf omschrijft het als ‘het vermogen om emoties bij jezelf en bij anderen te herkennen’ en als ‘het gereedschap om een (verhoogd) zelfbewustzijn te creëren’. Want ‘managers die zelfbewust zijn nemen betere beslissingen en communiceren effectiever’.
Integreren van mens en technologie
Een vijfde en laatste kwaliteit waarover leiders van morgen moeten beschikken, is het vermogen om mensen en technologie te laten samenwerken – of zoals Daugherty het omschrijft ‘systemen en processen voor mensen te ontwerpen’. Hij zegt: “Moderne leidinggevenden kijken niet alleen naar de vraag hoe AI kan worden toepast in bedrijfsprocessen, maar ook naar de rol die mensen daarin spelen. Ze passen technologie zó toe dat het de waarde van de mensen in de processen optimaliseert.”
Ook Jeff Wong vindt dat een kenmerk van de leider van de toekomst: het vermogen om technologie en mens niet te laten concurreren, maar elkaar te laten versterken. “De beste leiders zoeken bewust naar de best of both worlds”, zegt hij. “Ze omarmen technologie daar waar het hen helpt betere beslissingen te nemen en dingen duidelijker te zien. Maar ze onderkennen ook waarin mensen altijd superieur zullen blijven, zoals improviseren, innoveren en zelfstandig leren.”
